Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı genetik olarak duyarlı kişilerde başlıca buğdaydaki gluten ve arpa, çavdar, yulaf gibi tahıllardaki gluten benzeri diğer tahıl proteinlerine karşı kalıcı intolerans olarak gelişen proksimal ince barsak hastalığıdır. Ayrıca çölyak hastalığı yaşam boyu süren tek gıda intoleransıdır.
Hastalığın nedenini oluşturan temel etken gluten proteininin gliadin adlı alt fraksiyonu olup, gluten içeren gıdaların tüketilmesi sonucunda başta vitaminler ve mineraller olmak üzere vücudun gereksinim duyduğu çeşitli besin maddelerinin emilimi azalmaktadır.
Çölyak hastalığı tüm dünyada en sık görülen kronik otoimmün hastalık olması nedeniyle küresel bir sağlık sorunu olarak ele alınmaktadır.
- Dünya popülasyonunun %0.6 ile %1’ini etkilemektedir. Türkiye’deki prevalansı ise %1.3tür.
- Beyaz ırkta, özellikle çocukluk çağında görülme olasılığı fazladır.
- Kadınlarda erkeklerden 2-13 kat daha sık görülmektedir.
Gluten proteinlerinin çölyak hastaları üzerine etkisi, ince bağırsakta gerçekleşmektedir. Amino asitler, şekerler ve vitaminler gibi besin maddeleri en çok burada absorbe edilmektedir. İnce bağırsağın epitelyumu küçük çıkıntılarla (villi) kaplanmış olup, bu çıkıntılar absorplamanın yapılacağı yüzeyi arttırmaktadır. Çölyak hastalarında, ince bağırsağın iç yüzeyindeki absorbsiyonu sağlayan bu villiler gluten alımıyla kısalmakta, hatta tamamen ortadan kalkarak bağırsak iç yüzeyi düzleşmektedir. Villilerin yüzeyindeki tek sıra halindeki kriptalar, kripta hücrelerinin birikmesi ile kalınlaşmaktadır. Böylece absorbsiyonun yapıldığı yüzey azalıp besin alımı zorlaşmaktadır. Bu nedenle bağırsak biyopsisinde villilerin durumunun gözlenmesi çölyak hastalığının teşhisinde kullanılmaktadır.
Belirtileri ve Bulguları:
-Öne doğru çıkıntılı karın
-Büyüme geriliği
-Anoreksi
-Sertleşmiş kaslar
-Diyare
-İştahsızlık
-Kusma
-İleri dönemde ödem
-Folik asit eksikliği
-Demir eksikliğine bağlı sekonder anemi
-Kemik ağrıları, kan kalsiyum düzeyinde azalma
-Yağda eriyen vitaminlerin eksikliği(A,D,E ve K vitaminleri)
Tedavisi Nasıl Olmalı?
Günümüzde yararı kanıtlanmış tek tedavi yaşam boyu glutensiz diyeti sıkı bir şekilde uygulamaktır. Glutensiz diyetle semptomatik iyileşme ortalama 48 saat, klinik iyileşme ortalama 3-4 hafta, serolojik düzelme 6-12 ay ve tam histolojik iyileşme 2 yıl içinde gerçekleşir.
Glutensiz diyet çok katı olmalıdır, çünkü çok küçük miktarlardaki gluten belirtilerin devam etmesine neden olur. Bu nedenle hastalık tanısı konulduktan sonra hasta ve ailesi ile iletişim kurulup diyeti hakkında bilgi verilmelidir.
Glutensiz diyet ile birlikte eksikliği olan vitamin B12, folat, demir, kalsiyum, D vitamini nutrisyonel destek tedavisi olarak verilmelidir.
Bunun dışında A ve C vitaminlerinin verilmesi hastanın genel durumunun düzelmesi açısından gereklidir.
Ayrıca çölyak krizi durumunda destekleyici tedavi ve kortikosteroid tedavisi uygulanmalıdır.
Diyet sonrası eğer tolere edebiliyorsa süt ürünleri tekrar diyete eklenir.
Tedaviye yanıtsızlık durumunda, diyet uyumsuzluğu, villöz atrofi yapan diğer nedenler, maligniteler ve refrakter çölyak hastalığı akla gelmelidir. Rekrafter çölyak hastalığı tedavisinde glutensiz diyete ek olarak steroidler ve immünsüpresif ajanlar kullanılabilir.
Glutensiz Ekmek Tarifi
MALZEMELER:
-250 gram Sinangil glutensiz un
-1 adet yumurta
-8 yemek kaşığı sıvı yağ
-1,5 çay kaşığı tuz
-1,5 çay kaşığı kuru maya
-1 su bardağı yoğurt
YAPILIŞI: Bütün malzemeler bir kapta karıştırılarak mikser yardımıyla 3 dakika çırpılır. Küçük kek kapları sıvı yağ ile yağlanır ve hazırlanan karışım kaplara boşaltılır, üzeri örtülerek 45-60 dakika beklemeye bırakılır. 175 C de 30-35 dakika pişirilir.
Not : Tarif 3 adet ekmek içindir.
Pirinç Unlu Kurabiye Tarifi
MALZEMELER:
-125 gr margarin
-1 çay bardağı pudra şekeri
-2 tane yumurta
-1 paket vanilya
-Yarım paket kabartma tozu
-1 kahve fincanı çekilmiş fındık
-1.5 çay bardağı pirinç unu (alabildiği kadar)
YAPILIŞI: Oda sıcaklığında yumuşamış margarini, yumurta sarılarını, pudra şekeri, kabartma tozu, vanilya ve pirinç ununu karıştırıp yoğurun. Hamurda küçük parçalar alıp yuvarlak şekil verin. Önce yumurta akına ve sonra fındığa batırıp tepsiye dizin. 175 °C’de pişirin.
Çölyak hastalığında beslenme konusunda detaylı bilgi almak için lütfen kliniğimiz ile iletişime geçiniz.